Wiedza

Awaria wspólna
Awaria wspólna jest to decyzja kapitana statku o poświęceniu części ładunku lub statku albo o poniesieniu nadzwyczajnych wydatków w celu uratowania przed grożącym niebezpieczeństwem całości mienia zaangażowanego we wspólnym przedsięwzięciu morskim.

Ma ona charakter ubezpieczenia wzajemnego. Straty i wydatki dotyczące awarii wspólnej obciążają proporcjonalnie zaangażowane w nią strony: statek, ładunek, kwotę netto frachtu – a więc wszystkie te podmioty, w których interesie leży powodzenie rejsu.

Straty i udział w awarii wspólnej rozlicza wyznaczony dyspaszer. Aby zagwarantować, że wszystkie strony będą uczestniczyć w rozliczeniu awarii wspólnej, właściciele ładunku zostaną zobowiązani do podpisania „bonu awaryjnego” oraz zabezpieczenia finansowego, określonego jako odpowiedni procent wartości i kosztu frachtu.

W polskim porządku prawnym instytucję awarii wspólnej reguluje ustawa z dn. 18 września 2001 r. Kodeks morski, zaś warunki szczegółowe winny być zawarte w umowie przewozu morskiego. Na arenie międzynarodowym narzędziem określania zakresu awarii wspólnej są tzw. Reguły Yorku-Antwerpii (York-Antwerp Rules, YAR), aczkolwiek należy podkreślić, że nie są one aktem prawa stanowionego.

Franszyza
Ustalona w zawartej umowie ubezpieczenia minimalna kwota lub wartość procentowa odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę. Jeżeli poniesiona szkoda nie przekracza kwoty franszyzy, ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności.

Franszyzy zasadniczo dzielą się na redukcyjne i integralne.

Przy zastosowaniu franszyzy redukcyjnej ubezpieczyciel każdorazowo obniża należne odszkodowanie o umówioną kwotę (o ile wysokość szkody przekroczyła kwotę franszyzy).

Przy zastosowaniu franszyzy integralnej, po przekroczeniu jej kwoty przez wysokość szkody, ubezpieczyciel wypłaca należne odszkodowanie w pełni.

Gwarancja generalna
Gwarancja generalna (zabezpieczenie generalne) dotyczy wielu procedur tranzytowych, czyli procedur polegających na czasowym zawieszeniu podatków i ceł mających zastosowanie przy przewozie, do momentu dostarczenia przedmiotowych towarów do miejsca przeznaczenia. Gwarancja generalna jest składana w formie gwarancji bankowej albo depozytu w odpowiednim urzędzie celnym.
Gwarancja pojedyncza
Gwarancja pojedyncza w formie karnetów TC 32 zabezpiecza należności dotyczące jednej procedury tranzytu. Przy dokonywaniu odprawy urząd wyjścia przyjmuje od głównego zobowiązanego taką liczbę karnetów, która pozwoli pokryć należności celne i podatkowe obciążające daną transakcję.
Instytutowe klauzule ładunkowe
Instytutowe klauzule ładunkowe (Institute Cargo Clauses) to angielskie warunki ubezpieczeniowe powszechnie przyjęte w międzynarodowych ubezpieczeniach ładunkowych. Zastosowany zestaw klauzul wyznacza zakres ochrony ubezpieczeniowej.

Instytutowe Klauzule Ładunkowe mają charakter uniwersalny i można je zastosować do większości rodzajów ładunków i różnych środków transportu. Pierwotnie były przeznaczone do obsługi ubezpieczeniowej transportów morskich – dlatego dla przewozów kolejowych i drogowych stosuje się treść klauzul z pominięciem postanowień nieznajdujących zastosowania dla przewozów tymi środkami transportu.

Najszerszy z możliwych zakres ochrony ubezpieczeniowej opiera się na zasadzie „all risks”. Zakres ten oferują Instytutowe Klauzule Ładunkowe (A) 1/1/09 (Institute Cargo Clauses (A) 1/1/09). Zestawy klauzul oznaczone literami B i C oferują ograniczoną ochronę ubezpieczeniową do wymienionych rodzajów ryzyk.

Kabotaż
Przewóz kabotażowy w transporcie drogowym to przewóz towarów na terenie jednego państwa (np. w Niemczech pomiędzy Berlinem i Hamburgiem) tzw. mały kabotaż lub też pomiędzy dwoma państwami (np. Niemcy – Francja) tzw. duży kabotaż, wykonywany przez zagraniczne przedsiębiorstwo transportowe (np. polskie), które nie ma siedziby ani oddziału w państwie wykonywania transportu.
Klauzule ubezpieczeniowe
Klauzule ubezpieczeniowe to zastrzeżenia w polisie, które modyfikują zakres ubezpieczenia. Często klauzule mogą zakazywać pewnych działań lub je nakazywać. Nieprzestrzeganie postanowień zawartych w klauzulach może spowodować rozwiązanie albo zmianę warunków umowy.
Konosament
Konosament (bill of lading) jest jednostronnym oświadczeniem przewoźnika morskiego o przyjęciu określonego w nim ładunku na statek. W konosamencie przewoźnik ten zobowiązuje się też do wydania przedmiotowego ładunku uprawnionemu odbiorcy w porcie przeznaczenia. Konosament jest towarowym papierem wartościowym, a więc „uosabia” oznaczony w nim ładunek. Dowodzi ponadto zawarcia umowy przewozu morskiego.

Konosament (bill of lading) to dokument przewozowy o wielowiekowej tradycji w prawie morskim na świecie. Bywa on błędnie nazywany morskim listem przewozowym. Należy pamiętać, iż w istocie jest on odrębnym, wielofunkcyjnym dokumentem.

Kradzież z włamaniem
Kradzież z włamaniem to zabór mienia, którego sprawca dokonał lub usiłował dokonać z zamkniętego lokalu po usunięciu przy użyciu siły i narzędzi istniejących zabezpieczeń lub otworzeniu zabezpieczenia kluczem oryginalnym, który zdobył przez kradzież z włamaniem z innego lokalu lub w wyniku rabunku.

Kradzieżą z włamaniem może być także zabór mienia dokonany przez sprawcę, który ukrył się w lokalu przed jego zamknięciem. Taka klasyfikacja czynu możliwa jest, jeżeli sprawca pozostawił ślady, które mogą być użyte jako dowód ukrycia.

Likwidacja szkody
Likwidacja szkody jest procesem, który polega na ustaleniu stanu faktycznego po zaistnieniu szkody, udokumentowaniu jej i wycenie wysokości strat.
Nieszczęśliwy wypadek
Nieszczęśliwy wypadek to takie zdarzenie, w wyniku którego ubezpieczony stracił zdrowie lub życie. Jest to zdarzenie nagłe, niezależne od woli ubezpieczonego i wywołane przyczyną zewnętrzną.
NNW
Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków.
OC
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.

Typ umów ubezpieczenia obejmujących ochroną sytuacje, w których ubezpieczony zobowiązany jest do rekompensaty szkody wyrządzonej w następstwie czynu niedozwolonego lub kontrahentowi w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

OWU
Ogólne warunki ubezpieczenia.

Jest to dokument zawierający ramy umowy ubezpieczenia. Przedstawia informacje na temat przedmiotu ubezpieczenia, zakresu umowy i wyłączeń, a także sposobu zawierania umowy ubezpieczenia i prawa i obowiązki stron.

Polisa
Polisą jest dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia, a tym samym przyjęcie przez ubezpieczyciela odpowiedzialności za straty spowodowane przez ubezpieczone zdarzenia.
Polisa cargo
Polisa cargo to dowód zawarcia umowy ubezpieczenia mienia w transporcie. Przedmiotem ubezpieczenia jest nienaruszalność przesyłki.
Polisa jednostkowa cargo
Polisa jednostkowa chroni mienie w transporcie podczas jednego przewozu.
Polisa obrotowa cargo
Polisa obrotowa jest to polisa, która chroni każdy przewóz mienia będący przedmiotem obrotu przedsiębiorstwa. Polisa obrotowa może objąć zarówno określone, jak i wszystkie rodzaje mienia.
Rabunek
Rabunkiem jest zabór ubezpieczonego mienia z zastosowaniem wobec ubezpieczającego lub osób u niego zatrudnionych przemocy fizycznej bądź groźby natychmiastowego użycia przemocy albo z doprowadzeniem do nieprzytomności lub bezbronności – dla pokonania ich oporu przed wydaniem ubezpieczonego mienia, przez sprawcę, który z zastosowaniem przemocy fizycznej bądź groźby natychmiastowego użycia przemocy doprowadził do objętego ubezpieczeniem lokalu lub/i urządzenia bądź pomieszczenia do przechowywania wartości pieniężnych osobę posiadającą klucze i zmusił ją do ich otworzenia albo sam je otworzył kluczami zrabowanymi.
Limity odpowiedzialności przewoźnika
Wysokość limitów odpowiedzialności wyrażone są zwykle w SDR (Special Drawing Rights). Są różne dla różnych typów transportu, przykładowo:

Transport samochodowy
– 8,33 SDR za kilogram ładunku brutto (według konwencji CMR z 1956 r.).

Transport kolejowy
– 17 SDR za kilogram brutto ładunku (załącznik CIM do Konwencji COTIF z dn. 9 maja 1980 r.).

Transport lotniczy
– 22 SDR za kilogram ładunku brutto (Konwencja Montrealska z dn. 28 maja 1999 r.).

Transport morski
– 2 SDR za kilogram wagi brutto lub 666,67 SDR za jednostkę (Reguły Hasko-Visbijskie z dn. 25 sierpnia 1924 r.).

Ryzyko ubezpieczeniowe
Jest to objęta ochroną w ramach zawartej umowy ubezpieczenia możliwość poniesienia straty przez ubezpieczonego.
Składka ubezpieczeniowa
Kwota należna ubezpieczycielowi za udzieloną ochronę ubezpieczeniową.
Specjalne prawa ciągnienia (SDR)
Międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego. Emitowana jest przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970 r. Stosuje się ją przy określaniu kwotowej odpowiedzialności przewoźnika w konwencjach międzynarodowych.
Suma ubezpieczenia
Suma, na którą opiewa ubezpieczenie. Zazwyczaj suma ta jest górną granicą odpowiedzialności ubezpieczyciela. Jest to maksymalna kwota odszkodowania przysługującego ubezpieczonemu w razie realizacji ryzyka ubezpieczeniowego.
Suma gwarancyjna
Suma gwarancyjna to kwota górnej odpowiedzialności ubezpieczyciela, określona w umowie ubezpieczenia. Jest to maksymalna kwota odszkodowania przysługującego poszkodowanemu z umowy ubezpieczenia OC.
Szkoda
Przyjmuje się, że szkoda jest to uszczerbek zarówno w dobrach o charakterze majątkowym jak i niemajątkowym, powstały na skutek jakiegoś zdarzenia, zazwyczaj niezależnego od woli osoby poszkodowanej.

Szkody możemy podzielić na szkody na mieniu i na szkody na osobie. Szkodą na mieniu jest uszczerbek dotyczący wyłącznie składników majątku poszkodowanego, a zatem zawsze będzie to uszczerbek o charakterze majątkowym. Zaś szkodą na osobie nazywamy naruszenie dóbr osobistych człowieka (życie, zdrowie, integralność cielesna), które samo przez się stanowi uszczerbek niemajątkowy, jednakże może się wiązać także z powstaniem uszczerbku majątkowego.

Uszczerbek ten występuje w postaci szkody rzeczywistej oraz utraty korzyści.

Szkoda rzeczywista
Strata, jakiej doznaje mienie poszkodowanego. Może ona polegać na zniszczeniu albo uszkodzeniu rzeczy, zmniejszeniu jej wartości, powstaniu konieczności ponoszenia wydatku, zwiększeniu się wydatków, wygaśnięciu lub zmniejszeniu się wierzytelności, powstaniu lub zwiększeniu się długu. Strata rzeczywista zawsze musi przejawiać się tym, że stan majątkowy poszkodowanego uległ zmniejszeniu w stosunku do stanu poprzedniego.
Utrata korzyści
A dokładniej utrata korzyści, których osiągnięcia poszkodowany mógłby oczekiwać, gdyby nie wystąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Chodzi tu o korzyści, których osiągnięcie – zgodnie z doświadczeniem życiowym – było wysoce prawdopodobne, a przebieg wypadków po tym zdarzeniu potwierdził możliwość uzyskania tych korzyści. Do tej kategorii szkód zaliczymy utracone zarobki, utracony zysk z prowadzonej działalności gospodarczej, istnienie długu, który mógł wygasnąć lub się zmniejszyć.
Ubezpieczający
Podmiot, który zawarł z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia na swój lub cudzy rachunek, i z tego tytułu zobowiązany jest do zapłacenia składki ubezpieczeniowej.
Ubezpieczony
Osoba, na rzecz której zawarto ubezpieczenie. Jest ona podmiotem stosunku prawnego, wynikłego z umowy ubezpieczenia. Pomimo to, ubezpieczony nie jest stroną umowy ubezpieczenia. Jednakże ochrona ubezpieczeniowa obejmuje mienie, zdrowie lub życie właśnie tej osoby.
Ubezpieczyciel
Ubezpieczyciel jest stroną umowy ubezpieczenia. W zamian za zapłatę składki bierze on na siebie ryzyko poniesienia określonych w umowie konsekwencji realizacji ryzyka ubezpieczeniowego.

Ubezpieczyciel działa na podstawie zezwolenia organu nadzoru. Może działać w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Udział własny
Określona procentowo lub kwotowo część wartości szkody, którą ubezpieczony zobowiązuje się pokryć.
Wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela
Opisane w warunkach ubezpieczenia zdarzenia, za które ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności w ramach zawartej umowy.